Η Δύναμις της πολιτικής ιδέας

Κάτω από την υποβολή μιας Ιδέας αγωνίζονται οι λαοί, διαμορφώνοντας προσωπικότητες, αναπτύσσοντας τα κράτη. Μεταξύ Ιδεών υπάρχει πάντα κοινότης, μεταξύ υλιστικών συμφερόντων υπάρχει μόνο σύγκρουσις. Για αυτό είναι μια Ιδέα στοιχείο συνδετικό, ενώ ένα υλιστικό διαφέρον στοιχείο είναι διαλυτικό.

Κάποτε ξεπηδά από ένα πόλεμο μία Ιδέα που τον κόσμο συνεπαίρνει ή μέσα στο αίμα του πνίγεται μια άλλη Ιδέα που κρατούσε τον κόσμο στα δεσμά της σκλάβο. Στην περίπτωση αυτή ο Θεός είναι με τον νικητή. Το θέατρο όπου μια καλή Ιδέα νικά είναι άξιο της δόξας του. 

Λευτεριά, Ανεξαρτησία, Θρησκεία και Δόξα ανάδειξαν τους Ήρωες τους, γέμισαν με ενθουσιασμό κατακτητές και με θάρρος όλους τους μάρτυρες. Υλικά συμφέροντα γέννησαν μόνο μούχλα καί εγωισμό. Όλοι οι λαοί που αφήσαν στο πέρασμα των αιώνων βαθειά τα ίχνη τα ίχνη της ολόδοξης ιστορίας τους, μεγάλωσαν στη σκιά των καρποφόρων αρχών που αναφέραμε παραπάνω. Είναι νόμος των επαναστάσεων, για την σύσταση, την ανάπτυξη  και πρόοδός τους να έχουν ανάγκη την αφετηρία των Ιδεών. Για αυτό μια επανάσταση σε ένα κράτος είναι μια ένδειξη πως μια παρόμοια επανάσταση ήδη στο πνεύμα ολοκληρώθηκε. Επαναστάσεις είναι οι λαμπάδες της Προνοίας και της Ιστορίας. Όποιος είχε το ευτύχημα ή την ατυχία να ζήσει και να πεθάνει σε ειρηνικές και ήρεμες εποχές, για αυτόν μπορούμε να πούμε πως σταδιοδρόμησε την ζωή χωρίς να ξεπεράσει την παιδική ηλικία. Όποιος όμως, όπως εμείς, ζει μέσα σε θύελλες μπορεί να φορέσει την ανδρική πανοπλία και να ισχυριστεί πως πραγματικά ένας άνδρας είναι.

Σε κάθε εποχή η δικαιοσύνη παρουσιάζεται με μια επικρατούσα Ιδέα που είναι η ζωντανή έκφραση της Αρμονίας μεταξύ του απόλυτου δικαίου και των κρατικών αναγκών. Η εξουσία που ενσωματώνει την Ιδέα αυτή και συγκρατεί την Αρμονία είναι η μόνη νόμιμη στη γη. Η εξουσία ενός κατακτητού μπορεί να είναι θεμιτή αν ενσωματώνει την Ιδέα αυτή, η νομιμότης του δεν θα πηγάζει μόνον από την Βία, αλλά από την Ιδέα που είναι ενσαρκωμένη σε αυτήν. Η εξουσία όμως που δεν ενσωματώνει την Ιδέα που κατεξουσίαζε το κράτος, είναι όχι μόνον αθέμιτη παρά και αδύναμη. Γιατί επειδή δεν κατανοεί το κράτος, αδυνατεί και να το παρορμήσει στην ύψιστη δράση, και όλα τα αναγκαία έργα πραγματοποιούνται μόνο σαν από ένα θαύμα. Μια τέτοια εξουσία είναι ανίκανη να συγκεντρώσει γύρω της τις ζωντανές δυνάμεις που έτσι ατίθασες και αυθαίρετες εκδηλώνονται και δημιουργούν σύγχυση και χάος.

Αν κυβερνήσεις να ζήσουν θέλουν πρέπει από κρατικές ανάγκες να προέλθουν και να καταστούν κεντρικό σημείον όλων των δυνάμεων, όπως επίσης πρέπει να προξενήσουν την Ένωση όλων των συμφερόντων. Η πολιτική δύναμις είναι συγκέρασμα (αρμονική ένωσις) από όλες τις δυνάμεις που κυριαρχούν την κοινωνία, η δημόσια εξουσία όπως όλες τις εξουσίες των πολιτών. Όταν όμως, απεναντίας, η κρατική εξουσία δεν συγκεντρώνει όλες τις δυνάμεις που ζωογονούν το έθνος, τότε είναι μόνον ένας αγώνας βραχύβιος (σύντομος-προσωρινός) και η μοίρα της είναι η άμεση κατάρρευση. Αν ήταν δυνατό να υπάρξει μια ιδεώδης Κυβέρνηση, τότε θα μπορούσε να ενεργήσει ώστε κανένα ατομικό συμφέρον ούτε και άλλη Ιδέα στο κράτος να υπάρχει που να μη ενσωματώνεται στην Κυβέρνηση και να μη μεταδίδει σε αυτήν κάθε της δύναμη. Έτσι θα ξεχώριζε η Κυβέρνηση από τον λαόν κατά τούτο μόνον, γιατί ενώνει αρμονικά και ολοφάνερα όλα τα στοιχεία, τα οποία στο κράτος είτε μεταξύ τους αλληλοδιαμάχονται είτε είναι αόρατα. Μια τέτοια Κυβέρνηση θα ήταν αιώνια. Γιατί πραγματικά δεν θα υπήρχε τίποτα κοντά της που να είναι βιώσιμο και να δρα και να της διεκδικεί την επικυριαρχία. 

Συντάγματα βιώσιμα δεν πρέπει κανείς να ζητεί σε φιλοσοφικά βιβλία γιατί βρίσκονται μόνο στην καρδιά του λαού.

Κάθε κράτος και κάθε πολίτης ζουν την ατομική τους ζωή που διαφέρει από τη ζωή άλλων κρατών και άλλων πολιτών. Και επειδή κράτος συγκριτικά προς άλλο κράτος αποτελεί ένα αρμονικό και ομοιογενές όλον, πρέπει και η μορφή της Κυβέρνησης του να είναι ομοιογενής και ενιαία. Και επειδή ενότης και αρμονία είναι αδύνατον να συνυπάρξουν χωρίς κοινό κέντρον, από το οποίον η κρατική ενεργητικότητα ακτινοβολεί προς όλες τις κατευθύνσεις, για αυτό δεν μπορεί κανείς να φαντασθεί ένα κράτος χωρίς τέτοιο κέντρο. Η απλή παράθεση από ανθρώπους ποτέ δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ένα αρμονικό σύνολο, το οποίο θα μπορούσε να ζήσει μόνο. Για αυτό ένα τέτοιο κράτος θα ήταν αδύνατο να υπάρξει, θα ήταν μόνον ένα όνομα, ένας συρφετός από άτομα.

Η δράση της Κυβέρνησης λέγεται νόμος και βρίσκει στα κρατικά δικαιώματα και καθήκοντα τα όρια της. Κυριαρχεί στην δημοσιότητα και κατευθύνει τη δραστηριότητα του πολίτου, σέβεται όμως την συνείδησή του. Η δράση του ατόμου δεν έχει ένα ορισμένο όνομα και εξασκείται εις το σπίτι. Υπάρχει όμως μεταξύ του ατομικού νοικοκυριού και των δημοσίων υποθέσεων η αυτή διαφορά, η οποία μεταξύ ενός ιδιώτου και ενός πολίτου. Και όπως ένας ιδιώτης επηρεάζει τον πολίτη, έτσι υπάρχει και μια επίδραση του ατομικού νοικοκυριού και του κράτους. Και οι νόμοι όμως βρίσκονται υπό την επήρεια των Ιδεών και των Ηθών. Όταν λοιπόν υπάρχει αρμονία, συμφωνία μεταξύ νόμων και εθίμων, μεταξύ των δημοσιών και των ιδιωτικών πραγμάτων, μεταξύ της λειτουργείας του κράτους και της δραστηριότητας των ατόμων, τότε επικρατεί και στο κράτος ευπορία και αρμονία.                                                              

Ποιος πρέπει να εξασκεί την απεριόριστη εξουσία; Ο ισχυρός, ο ισχυρός και ευφυής άνδρας, για τον οποίο κανένα σύνταγμα δεν μερίμνησε, τον οποίο διαφύλαξε η Πρόνοια, που ο ίδιος πριν δεν διείδε την αποστολή του, και ο οποίος ήταν στο λαό του άγνωστος. Αυτός πρέπει λοιπόν στους ηράκλειους ώμους του να σηκώσει το ασήκωτο βάρος του οικοδομήματος που καταρρέει. Αυτός ο πανίσχυρος άνδρας φαίνεται κατόπιν σαν μια Θεότητα, που εμπρός της τα σύννεφα σκορπίζονται, το άψυχο χάος παίρνει πάλι μορφή και η θύελλα καθησυχάζει. 

Δύναμη που διαμορφώνει το κράτος δεν  μπορεί από κανένα νομοθέτη να καταταγεί σε ορισμένη θέση. Είναι αδύνατον επίσης να διατυπωθεί από ένα φιλόσοφο, γιατί δεν δέχεται  να καθηλωθεί σε βιβλία και σπάνει τα πλαίσια. Όταν αυτή η διαμορφωτική δύναμη του κράτους παρουσιάζεται, τότε φανερώνεται όπως η αστραπή στα σύννεφα, φλογίζει την ατμόσφαιρα, χτυπάει το θύμα και σβήνει.

 Ας αφήσουμε λοιπόν την δύναμη αυτή να περάσει σαν αστραπή και να σβήσει και ας μη προσπαθούμε να την περιορίσουμε σε μαθηματικούς τύπους.

Ανδρωμένα κράτη δεν σκύβουν τον αυχένα μπροστά σε μια φαινομενική δύναμη, η οποία αν και εξωτερικά είναι μεγάλη ωστόσο εσωτερικά είναι άτονη. Υποκλίνονται μόνον εμπρός σε μια ολοζώντανη δύναμη, η οποία μπορεί από το ύψος της να σφενδονίζει την αστραπή και να υπερασπίζει το κράτος με την ασπίδα της.

Juan Donoso Cortés (1809–1853)

Ιερός Δεσμός Αργοσαρωνικού